Kinderen van de onderwereld

Deze blog heet niet voor niets Serendipity.

Ik mik op het ene, en rol in het andere. Al doende komen de meest interessante, inspirerende mensen op mijn pad.

Al tijdens de afgelopen training heb ik er veel mogen ontmoeten, van die doorzetters, en ook nu nog heb ik dat geluk.

Één van die mensen was Claudia Schoemacher, ik vroeg haar over haar nieuwe programma, “Je ouders in de lik”- over de gevolgen voor kinderen als hun ouders gedetineerd zijn-, en over haar eigen jeugd.

Hieronder haar verhaal, ik ontmoette haar in haar woonplaats Den Haag.

Het geroezemoes komt me tegemoet bij de lunchroom waar we hebben afgesproken. Ik zie een strakke en kleurige inrichting maar de sfeer is warm, rommelig en gezellig.

Degene die ik hier zometeen ga ontmoeten; Claudia Schoemacher- van Zweden.

Ik verwacht de vrouw die ik van de foto’s ken, glamoureus en afgestyled. Tegelijkertijd zet ik me een beetje schrap, omdat haar uitstraling op die foto’s ook iets heel duidelijk maakt – probeer niks met me uit te halen want daar krijg je spijt van.

Als ze binnen komt en vrolijk zwaait moet ik even goed kijken: zwaai ik terug naar de goede persoon?

Ze is kleiner dan ik dacht. Ziet er jonger uit. Liever, ook. Zachter.

Bezweet, want net uit de sportschool, met de haren in een staart en in trainingsoutfit geeft ze me een zoen. Terwijl ze aanschuift begroet ze hartelijk het personeel, komt hier duidelijk vaker. Ik snap haar keuze voor deze plek, het past bij haar.

Je bent, als ik je zo zie, heel anders dan op de foto’s. Veel meisjesachtiger.

“Klopt, hoor ik vaker. Dat is nog het restje van vroeger wat ik meedraag, ik hou er sowieso niet zo van gefotografeerd te worden, maar zodra ik een camera op me gericht zie, verhard ik meteen. “Pas op, intruders.” Dat wordt wel eens vertaald in arrogantie maar het is natuurlijk gewoon een restje onzekerheid.”

Dat “vroeger” is de tijd die Claudia als klein meisje meemaakte toen haar vader gedetineerd was.. Was de arrestatie al een hele schok - ze vertelt dat ze twee pistolen op haar hoofd gericht kreeg- de tijd erna was nog veel karaktervormender.

Ze schaamde zich voor het feit dat haar vader in de gevangenis zat, ook omdat ze zich als kind identificeerde met zijn fouten: “Ze ( justitie, D.) vinden mijn vader verkeerd, dan zal ik ook wel verkeerd zijn.” Daarom vertelde ze er nooit over, maar droeg ze het als een groot geheim met zich mee. Kinderen willen tenslotte niets liever dan geaccepteerd worden. Haar vader? Die was gewoon naar het buitenland verhuisd.

“Dan kun je nooit oprecht jezelf zijn, wat echt teveel ballast is voor een kind.”

Ik merk dat sommige dingen nog steeds schuren, op zo’n moment wisselt ze van persoonsvorm. Nu ook , het eerdere “ik” wordt “een kind”.

Haar lichaamstaal zegt hetzelfde, het ene ogenblik buigt ze zich vol enthousiasme voorover, het volgende leunt ze naar achter met één arm achter haar rug. De andere arm gesticuleert vrolijk. Open en tegelijkertijd dicht. Dichtbij betekent meteen: afstand.

“Die afstand heeft er ook voor gezorgd dat ik op latere leeftijd vastliep, depressief werd. Ik overanalyseerde alles, stopte weg door middel van ratio om niet te voelen. Ik had mijn - toentertijd -  grote liefde van me weggejaagd, omdat ik simpelweg niet wilde geloven dat er iemand oprecht van me hield. Dat was eng. En dat deed ik rigoureus, door zijn uiterste grens op te zoeken; ik ging vreemd. Heel beredeneerd, want voor minder had hij me nooit losgelaten. Pas toen zijn nieuwe vriendin zwanger werd en ze verhuisden naar een prachtig huis in het buitenland, besefte ik dat ik alles wat waardevol was voor mij had weggegeven aan iemand anders, bijna met een grote strik er omheen.”

Dat klinkt destructief.

“Dat was het ook. Je geluk niet aankunnen is een vorm van zelfdestructie. Toen ik doorhad dat ik alles kwijt was kwam het verdriet los. Ik haatte mezelf omdat ik dat gedaan had, en ik dus niet bij machte was iets zo moois bij me te houden.”

Maandenlang lag ze ziek en huilend in bed, maar ze moest wel door. Werk hield haar op de been.

Het zo gemiste familiegevoel vond ze plaatsvervangend bij haar toenmalige werkgever Endemol, en uitte zich door een bijna overdreven toewijding: ze legde niet alleen voor zichzelf de lat hoog, maar ook anderen mochten de boel in haar ogen niet laten versloffen. Regelmatig werden collega’s die minder nauwgezet hun werk deden het slachtoffer van haar opgekropte agressie, ze vrat ze bijna op.

Toch bleef ze op een eilandje binnen deze familie zitten, pauzes bracht ze alleen door en van oogcontact moest ze niets hebben.

Na haar vertrek bij Endemol begon Claudia haar eigen PR bureau. Ik vraag of dat een manier was om via haar cliënten zichzelf te helpen. Het is gemakkelijker om een ander te boosten, je ziet eerder de waarde van een ander dan die van jezelf.

“Zo heb ik dat nog nooit bekeken, maar ik denk wel dat dat klopt. Ik wilde zélf nooit gezien worden, daar was ik te onzeker voor.”

Ondertussen waren de makers van het productiebedrijf  die “Het mooiste meisje van de klas” maakten haar nog steeds niet vergeten. Die Claudia, met haar heftige gedrag, daar moest een verhaal achter zitten.

Uiteindelijk kwam door deze uitzending, waarin ze voor het eerst vertelde over haar verleden, het deksel van de put.

“De reacties,”zo vertelt ze, “waren overweldigend. Mensen omhelsden me op straat, ik kreeg brieven van politiemensen, zij lieten me weten dat ze er nu voor het eerst achter kwamen wat het daadwerkelijk met een kind doet, zo’n inval. Voor hun was het ook een eyeopener, niemand had daar ooit eerder zo over getuigd.”

Wat deed dat met jou?

“Het was een enorme bevrijding. Ik had laten zien wie ik was. Voorheen ging ik met mijn man vaak naar gala’s, en dacht dan eigenlijk altijd dat ik daar niet echt thuishoorde, tussen allemaal die captains of industry. Alsof ik de boel aan het neppen was. Maar nu wist iedereen wie ik was, waar ik vandaan kwam, en als ik nu ergens uitgenodigd wordt weet ik dat het is om wie ik werkelijk ben. Het geheim is weg, dit ben ik, take it or leave it.”

Ze vertelt hoe toen het idee voor haar programma “Je ouders in de lik” begon te groeien.

“Het voelde bijna als een wedergeboorte. Er was een nieuwe Claudia opgestaan.  Die enorme lichtheid, dat gunde ik al die kinderen van gedetineerde ouders. Alleen niet op hun 39^e, maar eerder. Om te voorkomen dat ze vastlopen in een later stadium, zoals mij dus vaker gebeurd is, maar meteen in hun puberteit al met een schone lei het leven in kunnen gaan. En dacht: ik ga mijn eigen cameravrees opofferen om een lans te breken voor al deze kinderen, laat mij maar het tool zijn om meer begrip te kweken.”

Tijdens het gesprek schakelt ze razendsnel, laat zich ook niet van een onderwerp afbrengen. Ik kan me voorstellen dat de kinderen en ouders met wie ze praat voor haar programma, ook omdat ze uit eigen ervaring spreekt, haar geloofwaardig achten om hun hart en pijndoosje voor te openen. Omdat ze hun ook woordloos kan aanvoelen. Ze confronteert  ouders met het gevoel van hun kind, en dat is vaak moeilijk te verhapstukken. Het haalt hun eigen pijn weer naar boven.

“Je voelt haarfijn aan of iemand een verhaal vertelt uit de theorieboekjes, of uit de praktijk. Ik vertel vanuit hun vertrekpunt. Als ik mijn school niet had afgemaakt, minder met mezelf was bezig geweest, maar steeds bij mijn vader op bezoek was geweest tijdens examens, had ik geen mooie baan bij Endemol gekregen. Geen PR bureau gehad. Dat komt anders over dan als een psycholoog dat zegt.”

Helpt het maken van het programma jou ook?Om zoiets te betekenen voor anderen?

“Ja, ik heb het idee dat ik mijn hele leven als het ware ben voorgemasseerd om dit te doen. Alles wat ik heb meegemaakt, alle ervaring, ook op werkgebied, komt hierin tot uiting.”

Ze geeft voorbeelden van de opgedane kennis. En van de kinderen uit het programma, waar ze als een blok achter staat. Als ze het heeft over een moment dat haar ontzettend raakte, maar besloot de brok in haar keel in te houden om de aandacht niet naar zichzelf uit te laten gaan, zeg ik dat dat aangeeft hoe oprecht ze het proces is aangegaan. Ik zie aan haar gezicht dat dat ook raakt. Het is een compliment, en die komen nog altijd moeilijk binnen. Maar het zegt ook iets anders: toch, altijd weer, eerst anderen.

“Mijn man zegt ook altijd: “je bent een apart figuur.” Ik ben ook niet van de hele grote groepen, meer iemand van een op een. Ik ga wel naar premières enzo, dat zie ik ook als een uitje, maar dan zoek ik ook altijd iemand uit met wie ik een feeling heb. Mijn vrienden zie ik ook niet vaak, ik heb ze in mijn hart. Dat hoef ik niet te belichamen door in de auto te stappen.”

Haar toon wordt wat aarzelender, het spreektempo wat minder. “Daar moet ik me vaak voor verantwoorden. Maar ik ben gewoon niet zo van de kletsgesprekken, van dat soort lichtheid. Ik ben vaak alleen, dat heb ik ook nodig. Misschien ben ik nog steeds wel een soort kluizenaar, licht depressief.”

Claudia Schoemacher- van Zweden (1970) heeft  een boek geschreven over haar jeugd; Kind van de onderwereld, waarin ze dieper ingaat op de gevolgen van het niet erkennen van verdriet van kinderen van gedetineerde ouders.

1 mei is haar programma “Je ouders in de lik”bij de TROS op NL3 van start gegaan.