Deze
blog heet niet voor niets Serendipity.
Ik
mik op het ene, en rol in het andere. Al doende komen de meest interessante,
inspirerende mensen op mijn pad.
Al
tijdens de afgelopen training heb ik er veel mogen ontmoeten, van die
doorzetters, en ook nu nog heb ik dat geluk.
Één
van die mensen was Claudia Schoemacher, ik vroeg haar over haar nieuwe
programma, “Je ouders in de lik”-
over de gevolgen voor kinderen als hun ouders gedetineerd zijn-, en over haar
eigen jeugd.
Hieronder
haar verhaal, ik ontmoette haar in haar woonplaats Den Haag.
Het
geroezemoes komt me tegemoet bij de lunchroom waar we hebben afgesproken. Ik
zie een strakke en kleurige inrichting maar de sfeer is warm, rommelig en
gezellig.
Degene
die ik hier zometeen ga ontmoeten; Claudia Schoemacher- van Zweden.
Ik
verwacht de vrouw die ik van de foto’s ken, glamoureus en afgestyled.
Tegelijkertijd zet ik me een beetje schrap, omdat haar uitstraling op die
foto’s ook iets heel duidelijk maakt – probeer niks met me uit te halen want
daar krijg je spijt van.
Als
ze binnen komt en vrolijk zwaait moet ik even goed kijken: zwaai ik terug naar
de goede persoon?
Ze
is kleiner dan ik dacht. Ziet er jonger uit. Liever, ook. Zachter.
Bezweet,
want net uit de sportschool, met de haren in een staart en in trainingsoutfit
geeft ze me een zoen. Terwijl ze aanschuift begroet ze hartelijk het personeel,
komt hier duidelijk vaker. Ik snap haar keuze voor deze plek, het past bij
haar.
Je bent, als ik je
zo zie, heel anders dan op de foto’s. Veel meisjesachtiger.
“Klopt,
hoor ik vaker. Dat is nog het restje van vroeger wat ik meedraag, ik hou er
sowieso niet zo van gefotografeerd te worden, maar zodra ik een camera op me
gericht zie, verhard ik meteen. “Pas op, intruders.” Dat wordt wel eens
vertaald in arrogantie maar het is natuurlijk gewoon een restje onzekerheid.”
Dat
“vroeger” is de tijd die Claudia als klein meisje meemaakte toen haar vader
gedetineerd was.. Was de arrestatie al een hele schok - ze vertelt dat ze twee
pistolen op haar hoofd gericht kreeg- de tijd erna was nog veel
karaktervormender.
Ze
schaamde zich voor het feit dat haar vader in de gevangenis zat, ook omdat ze
zich als kind identificeerde met zijn fouten: “Ze ( justitie, D.) vinden mijn
vader verkeerd, dan zal ik ook wel verkeerd zijn.” Daarom vertelde ze er nooit
over, maar droeg ze het als een groot geheim met zich mee. Kinderen willen
tenslotte niets liever dan geaccepteerd worden. Haar vader? Die was gewoon naar
het buitenland verhuisd.
“Dan
kun je nooit oprecht jezelf zijn, wat echt teveel ballast is voor een kind.”
Ik merk dat sommige
dingen nog steeds schuren, op zo’n moment wisselt ze van persoonsvorm. Nu ook ,
het eerdere “ik” wordt “een kind”.
Haar lichaamstaal
zegt hetzelfde, het ene ogenblik buigt ze zich vol enthousiasme voorover, het
volgende leunt ze naar achter met één arm achter haar rug. De andere arm gesticuleert
vrolijk. Open en tegelijkertijd dicht. Dichtbij betekent meteen: afstand.
“Die
afstand heeft er ook voor gezorgd dat ik op latere leeftijd vastliep,
depressief werd. Ik overanalyseerde alles, stopte weg door middel van ratio om
niet te voelen. Ik had mijn - toentertijd - grote liefde van me weggejaagd, omdat ik
simpelweg niet wilde geloven dat er iemand oprecht van me hield. Dat was eng.
En dat deed ik rigoureus, door zijn uiterste grens op te zoeken; ik ging vreemd.
Heel beredeneerd, want voor minder had hij me nooit losgelaten. Pas toen zijn
nieuwe vriendin zwanger werd en ze verhuisden naar een prachtig huis in het
buitenland, besefte ik dat ik alles wat waardevol was voor mij had weggegeven
aan iemand anders, bijna met een grote strik er omheen.”
Dat klinkt
destructief.
“Dat
was het ook. Je geluk niet aankunnen is een vorm van zelfdestructie. Toen ik
doorhad dat ik alles kwijt was kwam het verdriet los. Ik haatte mezelf omdat ik
dat gedaan had, en ik dus niet bij machte was iets zo moois bij me te houden.”
Maandenlang
lag ze ziek en huilend in bed, maar ze moest wel door. Werk hield haar op de
been.
Het
zo gemiste familiegevoel vond ze plaatsvervangend bij haar toenmalige werkgever
Endemol, en uitte zich door een bijna overdreven toewijding: ze legde niet
alleen voor zichzelf de lat hoog, maar ook anderen mochten de boel in haar ogen
niet laten versloffen. Regelmatig werden collega’s die minder nauwgezet hun
werk deden het slachtoffer van haar opgekropte agressie, ze vrat ze bijna op.
Toch
bleef ze op een eilandje binnen deze familie zitten, pauzes bracht ze alleen
door en van oogcontact moest ze niets hebben.
Na haar vertrek
bij Endemol begon Claudia haar eigen PR bureau. Ik vraag of dat een manier was
om via haar cliënten zichzelf te helpen. Het is gemakkelijker om een ander te
boosten, je ziet eerder de waarde van een ander dan die van jezelf.
“Zo
heb ik dat nog nooit bekeken, maar ik denk wel dat dat klopt. Ik wilde zélf
nooit gezien worden, daar was ik te onzeker voor.”
Ondertussen
waren de makers van het productiebedrijf die “Het mooiste meisje van de klas” maakten
haar nog steeds niet vergeten. Die Claudia, met haar heftige gedrag, daar moest
een verhaal achter zitten.
Uiteindelijk
kwam door deze uitzending, waarin ze voor het eerst vertelde over haar
verleden, het deksel van de put.
“De
reacties,”zo vertelt ze, “waren overweldigend. Mensen omhelsden me op straat,
ik kreeg brieven van politiemensen, zij lieten me weten dat ze er nu voor het
eerst achter kwamen wat het daadwerkelijk met een kind doet, zo’n inval. Voor
hun was het ook een eyeopener, niemand had daar ooit eerder zo over getuigd.”
Wat deed dat met
jou?
“Het
was een enorme bevrijding. Ik had laten zien wie ik was. Voorheen ging ik met
mijn man vaak naar gala’s, en dacht dan eigenlijk altijd dat ik daar niet echt
thuishoorde, tussen allemaal die captains of industry. Alsof ik de boel aan het
neppen was. Maar nu wist iedereen wie ik was, waar ik vandaan kwam, en als ik
nu ergens uitgenodigd wordt weet ik dat het is om wie ik werkelijk ben. Het
geheim is weg, dit ben ik, take it or leave it.”
Ze
vertelt hoe toen het idee voor haar programma “Je ouders in de lik” begon te
groeien.
“Het
voelde bijna als een wedergeboorte. Er was een nieuwe Claudia opgestaan. Die enorme lichtheid, dat gunde ik al die
kinderen van gedetineerde ouders. Alleen niet op hun 39e, maar
eerder. Om te voorkomen dat ze vastlopen in een later stadium, zoals mij dus
vaker gebeurd is, maar meteen in hun puberteit al met een schone lei het leven
in kunnen gaan. En dacht: ik ga mijn eigen cameravrees opofferen om een lans te
breken voor al deze kinderen, laat mij maar het tool zijn om meer begrip te
kweken.”
Tijdens het
gesprek schakelt ze razendsnel, laat zich ook niet van een onderwerp afbrengen.
Ik kan me voorstellen dat de kinderen en ouders met wie ze praat voor haar
programma, ook omdat ze uit eigen ervaring spreekt, haar geloofwaardig achten
om hun hart en pijndoosje voor te openen. Omdat ze hun ook woordloos kan
aanvoelen. Ze confronteert ouders met
het gevoel van hun kind, en dat is vaak moeilijk te verhapstukken. Het haalt
hun eigen pijn weer naar boven.
“Je
voelt haarfijn aan of iemand een verhaal vertelt uit de theorieboekjes, of uit de
praktijk. Ik vertel vanuit hun vertrekpunt. Als ik mijn school niet had
afgemaakt, minder met mezelf was bezig geweest, maar steeds bij mijn vader op
bezoek was geweest tijdens examens, had ik geen mooie baan bij Endemol
gekregen. Geen PR bureau gehad. Dat komt anders over dan als een psycholoog dat
zegt.”
Helpt het maken
van het programma jou ook?Om zoiets te betekenen voor anderen?
“Ja,
ik heb het idee dat ik mijn hele leven als het ware ben voorgemasseerd om dit
te doen. Alles wat ik heb meegemaakt, alle ervaring, ook op werkgebied, komt
hierin tot uiting.”
Ze geeft
voorbeelden van de opgedane kennis. En van de kinderen uit het programma, waar
ze als een blok achter staat. Als ze het heeft over een moment dat haar
ontzettend raakte, maar besloot de brok in haar keel in te houden om de
aandacht niet naar zichzelf uit te laten gaan, zeg ik dat dat aangeeft hoe
oprecht ze het proces is aangegaan. Ik zie aan haar gezicht dat dat ook raakt.
Het is een compliment, en die komen nog altijd moeilijk binnen. Maar het zegt
ook iets anders: toch, altijd weer, eerst anderen.
“Mijn
man zegt ook altijd: “je bent een apart figuur.” Ik ben ook niet van de hele
grote groepen, meer iemand van een op een. Ik ga wel naar premières enzo, dat
zie ik ook als een uitje, maar dan zoek ik ook altijd iemand uit met wie ik een
feeling heb. Mijn vrienden zie ik ook niet vaak, ik heb ze in mijn hart. Dat
hoef ik niet te belichamen door in de auto te stappen.”
Haar
toon wordt wat aarzelender, het spreektempo wat minder. “Daar moet ik me vaak
voor verantwoorden. Maar ik ben gewoon niet zo van de kletsgesprekken, van dat
soort lichtheid. Ik ben vaak alleen, dat heb ik ook nodig. Misschien ben ik nog
steeds wel een soort kluizenaar, licht depressief.”
Claudia
Schoemacher- van Zweden (1970) heeft een
boek geschreven over haar jeugd; Kind van de onderwereld, waarin ze dieper
ingaat op de gevolgen van het niet erkennen van verdriet van kinderen van
gedetineerde ouders.
1 mei is haar
programma “Je ouders in de lik”bij de TROS op NL3 van start gegaan.